Rak dojke predstavlja vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju žena u Srbiji. Takođe, rak dojke je jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena u Srbiji i meren godinama izgubljenog života, karcinom dojke je na trećem mestu kao uzrok smrti kod žena starosti od 45. do 64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.

Oktobar se, kao Međunarodni mesec borbe protiv raka dojke, obeležava u mnogim zemljama širom sveta, kako bi se skrenula pažnja na rasprostranjenost ove bolesti i podigla svest o značaju prevencije, ranog otkrivanja i pravovremenog započinjanja lečenja osoba obolelih od karcinoma dojke.

Kada se otkrije na vreme rak dojke je izlečiv u preko 90% slučajeva, jer su tada terapijske mogućnosti veće i lečenje efikasnije, čime se podiže kvalitet života obolelih žena. Rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti širom sveta. Prema procenama Međunarodne agencije za istraživanje raka (eng. International Agancy for Research on Cancer - IARC), u svetu je, od raka dojke, tokom 2020. godine registrovano više od 2.260.000 novoobolelih i skoro 685.000  umrlih žena svih uzrasta. U Evropi je, u istoj godini, registrovano više od pola miliona novoobolelih i skoro 142.000 umrlih žena od raka dojke.

Danas postoje čvrsti dokazi da su najvažniji faktori rizika za nastanak karcinoma dojke pored ženskog pola, starije životno doba, genetska predispozicija, dužina reproduktivnog perioda, broj porođaja, godine pri rođenju prvog deteta, gojaznost,egzogeni estrogeni, konzumacija alkohola, proliferativne bolesti dojke, karcinom kontralateralne dojke ili endometrijuma, izloženost zračenju, fizička neaktivnost i uticaj geografskog podneblja. Neke od ovih faktora nije moguće menjati, dok je na druge moguće uticati. Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, što dodatno naglašava da je pored mera primarne prevencije od ključnog značaja rano otkrivanje raka dojke.Rak dojke se kod znatnog broja žena u Srbiji otkriva kasno. Studije su pokazale da je u Srbiji kod manje od trećine žena (28,4%) dijagnostikovan maligni tumor koji je manji od 2 cm i lokalizovan je na tkivu dojke.

Nažalost, studije su pokazale da je kod skoro 50% žena njegova veličina bila preko 2cm, sa već postojećim bližim ili udaljenim metastazama, što može predstavljati jedan od razloga velike smrtnosti žena obolelih od raka dojke u Srbiji. Imajući ovo u vidu, kao jedina efikasna mera za smanjenje stope umiranja od ove bolesti je rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija.

U okviru kampanje podrške ženama obolelim od karcinoma dojke „Daj pedalu raku” sedmu godinu za redom Ženski centar „Milica” i udruženja u regionu ujedinila su se sa ciljem prevencije i poboljšanja kvaliteta života pacijentkinja. Jedna od osnovnih tema ovogodišnjeg susreta predstavnika udruženja, na konferenciji u Beogradu, koju je podržao Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, bila je unapređenje celokupnog kliničkog puta pacijentkinje gde se akcenat stavlja na skraćivanje vremena do postavljanja dijagnoze. Kampanja je i ove godine imala regionalni karakter, pa se akcija pored Srbije odvija i u Sloveniji, Hrvatskoj i Severnoj Makedoniji. Iskustva su pored udruženja Ženski centar „Milica” iznela i udruženja “Europa Dona” u Hrvatskoj, „Nismo same”, „Europa Dona“ Slovenija i „Borka” iz Severne Makedonije. U okviru ovogodišnje kampanje podrške ženama obolelim od karcinoma dojke udruženja u regionu potpisala su memorandum o saradnji sa ciljem bolje prevencije i poboljšanja kvaliteta života.

Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti znatno se povećava uspešnost lečenja. Pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i daljim kontinuiranim tretmanom, moguće je značajno unaprediti zdravstveno stanje i kvalitet života obolelih žena.

Instituti i zavodi za javno zdravlje širom zemlje u saradnji sa predstavnicima lokalnih samouprava organizuju promotivne aktivnosti kako bi uticali na to da što veći broj žena obavi preventivni pregled u cilju ranog otkrivanja karcinoma dojke.

Saradnjom sa udruženjima žena lečenih od raka dojke može se u velikoj meri skrenuti pažnja opšte javnosti na značaj ove bolesti.

Projekat „Prva mamografija“

I pored sprovođenja organizovanog skrininga u domovima zdravlja koji imaju stacionarni mamograf, Pokrajinski sekretarijat za zdravstvo AP Vojvodine je kroz Projekat „Prva mamaografija“ nabavio 2 pokretana mamografa i juna 2019. godine započeo sprovođenje mamografije u seoskim sredinama  na teritoriji APV, prvo sa jednim mamografskim autobusom, a od 2020. godine sa dva mamografska autobusa. Učesnci u projektu su Klinički centar Vojovodine, Institut za onkologiju Vojvodine i Instituz za javno zdravlje Vojvodine.

U 2019. godini (od 01.07 do 18.12.2019) mamografija je sprovedena u: Opštini Šid (Višnjićevo i Adaševci), Opštini Pećinci (Šimanovci), Opštini Oxaci (Bački Brestovac, Ratkovo, Karavukovo) i u Opštini Apatin (Prigrevica) gde je ukupno urađeno 2.431 mamografija. Postavljena je dijagnoza malignog tumora dojke kod 20 žena (0,8%), a dijagnoza karcinomom in situ je postavljena kod jedne žene.

U 2020. godini mamografija je sprovedena u Opštini Sečanj (Jaša Tomić i Sečanj), Opštini Žitište (Žitište), Opštini Žabalj (Žabalj, Čurug) i Opštini Nova Crnja (Aleksandrovo i Srpska Crnja) pri čemu je ukupno urađeno 2.330 mamografija, a dijagnoza malignog tumora dojke potvrđena je kod 23 žene (1,0%).

Ono što je bitno napomenuti da je uspostavljena linija skrininga i da se žene sa postavljenom dijagnozom upućuju direktno Institut za onkologiju Vojvodine, hirurgu onkologu, sa ciljem da od datuma skrininga do započinjanja terapije (operacija ili hemoterapija) prođe manje od 35 dana.

Izvori:

https://iarc.who.int/featured-news/breast-cancer-awareness-month-2021/#about_breast_cancer

https://www.batut.org.rs/index.php?content=2280