Pandemija je imala razarajući uticaj na grupe u najnepovoljnijem položaju, povećavajući nejednakosti u zdravlju. Na koji način javno-zdravstveni odgovori mogu zaštititi najugroženije?

Podteme:

Zdravstvene nejednakosti; ranjive grupe npr. migranti, etničke manjine, beskućnici, slabo plaćeni radnici; socijalna zaštita; (porodično) nasilje nad ženama i decom; raznovrsnost zdravstvenih dimenzija (npr. kultura, pol, verska uverenja, bračni status, etnička pripadnost, roditeljski status, starost, obrazovanje, fizičke i mentalne sposobnosti, prihodi, seksualna orijentacija, zanimanje, jezik, geografski položaj); Univerzalno zdravstveno pokriće; Svetski dan kulturne raznolikosti za dijalog i razvoj; Kolebanje oko vakcine (pošto su oni koji su u nepovoljnijem položaju manje spremni da imaju vakcine)

KLJUČNE PORUKE

1. „Izgraditi iznova bolje“ postala je mantra. To je važno, ali moramo da „izgradimo iznova pravičnije“. Nivoi socijalne, ekološke i ekonomske nejednakosti u društvu štete zdravlju i blagostanju. (Izvor: Institute of Health Equity)
2. Obezbeđivanje pristupa svima dostupnoj zdravstvenoj zaštiti je vitalni deo postizanja opšte zdravstvene zaštite i zdravlja za sve. (Izvor: WHO Europe)
3. Pandemija COVID-19 pokazuje značaj ravnopravnosti u zdravstvu. Hitne zdravstvene situacije pogađaju najranjivije u društvu - Zdravlje za sve ne može čekati. (Izvor: WHO/Europe)
4. Sa pandemijom COVID-19 podsećamo se na potrebu zaštite najugroženijih među nama: starijih osoba. Dalja adaptacija društva, sistema zdravstvene zaštite i više usluga potrebne su za dugoročne demografske promene. (Izvor: EUPHA)
5. Kao što vidimo, uvođenjem vakcinacije protiv COVID-19, ne bismo trebali zaboraviti da je ključni, vodeći, princip - pravičnost. Osigurajmo nacionalnu, evropsku i globalnu solidarnost za zdravlje, ne ostavljajući iza sebe nijednu zemlju! (Izvor: WHO)
6. Uklanjanje diskriminacije u zdravstvenom sektoru (npr. seksizam, rasizam, ksenofobija, homo/bifobija, transfobija) od suštinskog je značaja kako bi se smanjile prepreke u zbrinjavanju najugroženijih i krenulo ka postizanju zdravlja za sve.
7. Ka boljem zdravlju kroz univerzalno zdravstveno osiguranje? Još uvek možemo postići cilj održivog razvoja br.8 (Izvor: WHO)
8. Mnoge izbeglice i migranti, u vulnerabilnim situacijama, imaju tendenciju da žive i rade u prenaseljenim okruženjima; doživljavaju neadekvatan pristup vodi, sanitarijama, stanovanju i drugim osnovnim uslugama, a često im nedostaje i adekvatan pristup zdravstvenoj zaštiti. S obzirom na ovaj kontekst, politika osetljiva na migrante je od suštinskog značaja za promociju zdravlja i blagostanje izbeglica i migranata tokom pandemije COVID-19. (Izvor: WHO Europe)
9. Sistemi zdravstvene zaštite moraju poboljšati situaciju u zdravlju migranata i u pogledu radne snage 'za negu', posebno za one na manje plaćenim radnim mestima i na prelazu između formalnog i neformalnog rada, koji su se suočili sa ozbiljnim dodatnim rizicima tokom COVID-19.
10. Interkulturni dijalog je od suštinskog značaja za osiguranje zdravstvenih sistema koji uključuje sve, podrazumevajući tu i izbeglice i migrante. (Izvor:WHO Europe). Napomena: 21. maj je Svetski dan kulturne raznolikosti za dijalog i razvoj.
11. Sprečavanje povreda u kući i tokom slobodnog vremena zahteva ličnu odgovornost građana, povećanu svest i bezbedno stanovanje i životnu sredinu, posebno za osetljive ljude.
12. Palijativno zbrinjavanje treba da postoji za sve kojima je potrebno, tokom celog trajanja bolesti, za ljude sa malignim i drugim bolestima, za sve zemlje, i za odrasle i za decu. Ne ostavljajući nikoga iza sebe. (Izvor: WHO)

ČINJENICE

1. Univerzalna partnerska inicijativa SZO o pokrivenosti zdravstvenom zaštitom (Universal Health Coverage Partnership Initiative) podržava 7 zemalja evropskog regiona u jačanju njihovih zdravstvenih sistema, kako bi se pojačao odgovor na COVID-19 i ubrzao napredak ka zdravlju za sve. (Izvor: WHO Europe)
2. Pristup zdravstvenoj zaštiti, materijalno stanje, kvalitet života, radno okruženje i drugi faktori utiču na zdravlje. Pandemija COVID-19 pogoršava postojeće zdravstvene nejednakosti i ima najjači uticaj na ljude koji žive u deprivaciji (Izvor: EuroHealthNet/CHAIN)
3. Socijalno i ekonomski ugroženi ljudi češće pate od bolesti poput visokog krvnog pritiska, dijabetesa i bolesti srca i disajnih puteva. (Izvor:EJPH)
4. Širenje SARS-CoV-2 virusa istaklo je potrebe migranata, azilanata i Roma koji su već diskriminisani i izloženi zdravstvenoj nejednakosti. Oni čine samo neke od 26% ljudi u Evropi koji žive u prenaseljenim prostorima. U izolaciji, ljudi su više izloženi međuljudskom nasilju kod kuće - naročito žene i LGBT osobe. (Izvor:European Commission)
5. Među 20% najbogatijih stanovnika u EU, 80,4% smatra da ima dobro ili vrlo dobro zdravlje, naspram 61,2% najsiromašnije populacije. (Izvor: EuroHealthNet)
6. Ako su poremećene osnovne zdravstvene usluge i programi imunizacije, ubrzo se određene bolesti mogu ponovo epidemijski javiti u pod-imunizovanim grupama stanovništva, poput izbeglica i migranata. (Izvor:WHO Bulletin)
7. Dokazi o zdravstvenim, socijalnim i ekonomskim uticajima COVID-19 pokazuju da su iskustva pandemije nejednaka. Iako se na COVID-19 obično misli kao na pandemiju, u stvari se radi o sindemijskoj pandemiji - težina pandemije COVID-19 uvećava se postojećim nejednakostima koja postoje u hroničnim bolestima i socijalnim odrednicama zdravlja. (Izvor: EuroHealthNet)
8. Uočavamo nejednak rizik od zaraznih i teških bolesti, nejednak uticaj mera izolacije i nejednake posledice socijalno-ekonomskog uticaja. (Izvor: WHO)
9. Strukturne nejednakosti doprinose raspodeli opterećenja oboljenjem COVID-19, a najvulnerabilniji ljudi su među najteže pogođenim. (Izvor:WHO Healthy Cities Conference)
10. Širom evropskog regiona SZO, mnoge zemlje su ratifikovale Istanbulsku konvenciju, koja sprečava i bori se protiv nasilja nad ženama. Ali postoji skoro 20 zemalja koje tek treba da daju odobrenje (Izvor: WHO Europe)
11. Izveštaj SZO o zdravstvenoj ravnopravnosti ukazuje da se 90% zdravstvenih nejednakosti u zdravlju, mentalnom zdravlju i zadovoljstvu životom koji se prijavljuju može objasniti sa ovih 5 faktora: kvalitet, pristupačnost i pristup zdravstvenoj zaštiti (10%); finansijska nesigurnost (35%); loš kvalitet stanovanja i okruženja (29%); socijalna isključenost (19%); nedostatak pristojnog rada i loši uslovi rada (7%). (Izvor: WHO)
12. Tzv. „Oslo inicijativa za lekove“ (The Oslo Medicines Initiative) stvorena je da promoviše dijalog između kreatora politike, farmaceutskih kompanija i civilnog društva, kako bi se osigurao pristup novim lekovima koji mogu imati visoku cenu. (Izvor: WHO Europe)
13. Plaćanje „iz xepa“ za zdravstvene usluge može stvoriti finansijsku prepreku pristupu, što rezultira nezadovoljenom potrebom, ili dovesti do finansijskih poteškoća za ljude koji koriste zdravstvene usluge. (Izvor: WHO)
14. Podaci evropskog regiona SZO pokazuju na vezu između pola i hroničnih nezaraznih bolesti (HNB). Na primer, veći procenat muškaraca nego žena u većini starosnih grupa ima faktore rizika u ponašanju. To uključuje pušenje duvana, konzumaciju alkohola, nedovoljan unos voća i povrća i čestu konzumaciju industrijski prerađene hrane. Nalazi doprinose međunarodnim opredeljenjima da se ubrzaju aktivnosti za smanjenje HNB i osigura zdraviji život u svim uzrastima, kao i rodna ravnopravnost, ne ostavljajući nikoga iza sebe. (Izvor: WHO Europe)
15. U vreme „zaključavanja“ i izolacije kod kuće, deca su u većem riziku da dožive nasilje i eksploataciju. Vlade treba da osiguraju da odgovarajuće osoblje i opremljene službe za zaštitu dece i sprovođenje zakona budu dostupne i to dostupne svoj deci.
16. Zdravlje i dobrobit radne snage u zdravstvu i nezi uvek su bili važni, ali su sada još vitalniji. S obzirom da se društva bore sa posledicama dugotrajnog stresa i pritiska na zdravstvene radnike i one koji se bave negom, važno je da države članice preduzmu konkretne korake u cilju rešavanja njihovih potreba. (Izvor: YHCW)

Literatura:

• Are we standing up for the vulnerable? - Ensuring solidarity and health for all (EUPHA video): https://www.youtube.com/watch?v=fjo718ji2bg&list=PLv5eq4ZCoNWsrbGCdo9XAMqi_1Fhhv6CG&index=8
• An analysis of the European Semester process 2020 highlighted the potentially severe impacts of the COVID-19 pandemic on health inequalities. It also identifies several actions that will put the European economies on track for a healthy economic recovery which takes wellbeing into account. https://health-inequalities.eu/blog/jwddb/recovering-from-the-covid-19-pandemic-and-ensuring-health-equity-through-the-european-semester/
• The “Falling through the cracks” report sheds light on the impact of rising inequalities on people and planet. It maps the reality of various forms of inequality, both nationally and at the European level. It consists of 15 national reports and 11 thematic reports exploring key dimensions of inequality, including gender, age, disability, ethnicity and homelessness. https://www.sdgwatcheurope.org/wp-content/uploads/2019/06/FALLING-THROUGH-THE-CRACKS-JUNE-2019.pdf
• An urgent need for primary care to engage with social and structural determinants of health (The Lancet):https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S2468-2667(21)00004-9
• The VulnerABLE project aimed to explore ways to improve the health of people who are living in vulnerable and isolated situations across Europe. Its focus was on 9 specific populations, namely children and families from disadvantaged backgrounds, those living in rural/isolated areas, with physical disabilities or poor mental health, the long-term unemployed, the inactive, those from lower income brackets, the elderly, victims of domestic violence and intimate partner violence, the homeless, and prisoners. https://ec.europa.eu/health/social_determinants/projects/ep_funded_projects_en#fragment0
• Protecting children is crucial to our efforts to end violence. The INSPIRE strategy explains various ways that we can help end violence against children. https://twitter.com/WHO_Europe/status/1202516232907509761?s=20
• Can people afford to pay for health care? https://www.euro.who.int/en/health-topics/Health-systems/health-systems-financing/publications/2019/can-people-afford-to-pay-for-health-care-new-evidence-on-financial-protection-in-europe-2019
• Educational inequalities in mortality amenable to healthcare. A comparison of European healthcare systems (PLOS ONE). The study found that inequalities in mortality amenable to medical care were present in all healthcare systems, although with important variations, suggesting that factors located within healthcare systems are relevant for health equity. https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0234135
• The “Roma women in nine EU Member States” reports highlights the position of Roma women in education, employment and health, as well as the extent to which they experience hate-motivated discrimination, harassment and physical violence.
  https://fra.europa.eu/en/publication/2019/roma-women-nine-eu-member-states
• Research on the COVID-19 pandemic and health inequalities shows: We are not all in it together (factsheet by CHAIN/EuroHealthNet):https://eurohealthnet.eu/sites/eurohealthnet.eu/files/CHAIN_infographic _covid19_and_inequalities_final.pdf
• Health Inequalities portal (EuroHealthNet): health-inequalities.eu
• Migration and health track report 2019 (EUPHA): https://eupha.org/repository/advocacy/Migration_and_health_in_2019.pdf
• Statement by the EUPHA Migrant and ethnic minority health section on COVID-19: https://eupha.org/repository/advocacy/MIG_statement_on_COVID19.pdf
• http://www.instituteofhealthequity.org/resources-reports/fair-society-healthy-lives-the-marmot-review
• How Does Family Income Affect Child Brain Development? WAMU: https://wamu.org/story/21/03/08/kimberly-noble-how-does-family-income-affect-child-brain-development/