Rak dojke predstavlja vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju žena u Srbiji. Takođe, rak dojke je jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena u Srbiji i meren godinama izgubljenog života, karcinom dojke je na trećem mestu kao uzrok smrti kod žena starosti od 45. do 64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.

Oktobar se, kao Međunarodni mesec borbe protiv raka dojke, obeležava u mnogim zemljama širom sveta, kako bi se skrenula pažnja na rasprostranjenost ove bolesti i podigla svest o značaju prevencije, ranog otkrivanja i pravovremenog započinjanja lečenja osoba obolelih od karcinoma dojke.

Kada se otkrije na vreme, rak dojke je izlečiv u preko 90% slučajeva, jer su tada terapijske mogućnosti veće i lečenje efikasnije, čime se podiže kvalitet života obolelih žena. Rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti širom sveta. Prema procenama Međunarodne agencije za istraživanje raka (eng. International Agency for Research on Cancer - IARC), u svetu je, od raka dojke, tokom 2020. godine registrovano više od 2.260.000 novoobolelih i skoro 685.000  umrlih žena svih uzrasta. U Evropi je, u istoj godini, registrovano više od pola miliona novoobolelih i skoro 142.000 umrlih žena od raka dojke. Istraživanja ove organizacije govore da je 7 od 10 preveremenih smrti moglo biti sprečeno.

Danas postoje čvrsti dokazi da su najvažniji faktori rizika za nastanak karcinoma dojke pored ženskog pola, starije životno doba, genetska predispozicija, dužina reproduktivnog perioda, broj porođaja, godine pri rođenju prvog deteta, gojaznost, pušenje, egzogeni estrogeni, konzumacija alkohola, proliferativne bolesti dojke, karcinom kontralateralne dojke ili endometrijuma, izloženost zračenju, fizička neaktivnost i uticaj geografskog podneblja. Neke od ovih faktora nije moguće menjati, dok je na druge moguće uticati. Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, što dodatno naglašava da je pored mera primarne prevencije od ključnog značaja rano otkrivanje raka dojke. Rak dojke se kod znatnog broja žena u Srbiji otkriva kasno. Studije su pokazale da je u Srbiji kod manje od trećine žena (28,4%) dijagnostikovan maligni tumor koji je manji od 2cm i lokalizovan je na tkivu dojke.

Nažalost, studije su pokazale da je kod skoro 50% žena njegova veličina bila preko 2cm, sa već postojećim bližim ili udaljenim metastazama, što može predstavljati jedan od razloga velike smrtnosti žena obolelih od raka dojke u Srbiji. Imajući ovo u vidu, kao jedina efikasna mera za smanjenje stope umiranja od ove bolesti je rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija.

Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti znatno se povećava uspešnost lečenja. Pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i daljim kontinuiranim tretmanom, moguće je značajno unaprediti zdravstveno stanje i kvalitet života obolelih žena.

Organizovani skrining raka dojke se kontinuirano sprovodi u ukupno 35 opština na teritoriji Republike Srbije u kojima se mamografsko snimanje obavlja u zdravstvenim ustanovama i dodatno u 21 opštini u kojima se snimanje vrši pokretnim mamografom. Na organizovani skrining raka dojke pozivaju se žene starosti od 50 do 69 godina i predviđeno je da se radi svim ženama navedenog uzrasta na dve godine.

Instituti i zavodi za javno zdravlje širom zemlje u saradnji sa predstavnicima lokalnih samouprava organizuju promotivne aktivnosti kako bi uticali na to da što veći broj žena obavi preventivni pregled u cilju ranog otkrivanja karcinoma dojke.

Saradnjom sa udruženjima žena lečenih od raka dojke može se u velikoj meri skrenuti pažnja opšte javnosti na značaj ove bolesti.

Projekat „Prva mamografija“

Pokrajinski sekretarijat za zdravstvo AP Vojvodine finansira Projekat „Prva mamografija“ i od juna 2019. godine započeto je sprovođenje mamografije, sa pokretnim mamografom, prvenstveno u seoskim sredinama u opštinama sa nedostajućim kapacitetima za sprovođenje mamografije na teritoriji APV. Sprovođenje mamografije je započeto sa jednim mamografskim autobusom, a od 2020. godine sa dva mamografska autobusa. Učesnici u projektu su Klinički centar Vojovodine, Institut za onkologiju Vojvodine i Institut za javno zdravlje Vojvodine.

Od juna 2019. do 2022. godine ukupno je urađeno 14.838 mamografija pri čemu je dijagnoza malignog tumora dojke postavljena kod 123 žene (0,8%).

Ono što je bitno napomenuti da je uspostavljena linija skrininga i da se žene sa postavljenom dijagnozom upućuju direktno Institut za onkologiju Vojvodine, hirurgu onkologu, sa ciljem da od datuma skrininga do započinjanja terapije (operacija ili hemoterapija) prođe manje od 35 dana.

 

Izvori:

https://iarc.who.int/featured-news/breast-cancer-awareness-month-2021/#about_breast_cancer

https://www.batut.org.rs/index.php?content=2280