TEMA: „ISPUNJAVANJE OBEĆANJA UNIVERZALNE DEKLARACIJE O LJUDSKIM PRAVIMA ZA STARIJE OSOBE: KROZ GENERACIJE“

Međunarodni dan starijih osoba se u svetu i kod nas obeležava 1. oktobra, u skladu sa Rezolucijom 45/106 koju je proglasila Generalna skupština Ujedinjenih nacija 14. decembra 1990. godine, sa ciljem da se naglasi važnost prilagođavanja životnog okruženja potrebama i sposobnostima stanovnika trećeg doba. Nakon ove inicijative, Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 1991. godine, u skladu sa Rezolucijom 46/91, usvojila principe Ujedinjenih nacija koji se odnose na starije osobe. Na Svetskoj skupštini o starenju 2002. godine usvojen je Madridski međunarodni akcioni plan za starenje kako bi se odgovorilo na mogućnosti i izazove starenja stanovništva u 21. veku i promovisao razvoj društva za sve generacije.

Najnovije projekcije Ujedinjenih nacija pokazuju da se do 2050. godine predviđa da će broj osoba starijih od 65 godina širom sveta biti više nego dvostruko veći od broja dece mlađe od pet godina i približno isti kao i broj dece mlađe od 12 godina. Kako žene imaju duži očekivani životni vek u odnosu na muškarce, one su brojnije u starijoj dobi u svim starosnim kategorijama. U Srbiji žene čine 56% populacije starosti od 65 do 79 godina i 62% populacije starije od 80 godina.   

Brzi rast broja ljudi koji dostižu starije životne dobi naglašava značaj unapređenja zdravlja, prevencije i lečenja bolesti tokom čitavog života. U društvima sa starijom populacijom postaje imperativ prilagođavanje sve većem broju starijih osoba koje poseduju različite funkcionalne kapacitete. Na sposobnost obavljanja osnovnih funkcija i učešća u svakodnevnim aktivnostima utiču ne samo lični kapaciteti pojedinca, već i društveno i fizičko okruženje u kojem borave. Podrška okruženja igra ključnu ulogu u pomaganju starijim osobama da održe nivo aktivnosti i nezavisnost kako napreduju u godinama.

Pre sedamdeset pet godina, Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je Univerzalnu deklaraciju o ljudskim pravima, monumentalni dokument u istoriji ljudskih prava. Napisan od strane predstavnika iz celog sveta sa različitim pravnim, kulturnim i lingvističkim poreklom, to je prvi dokument koji artikuliše osnovna ljudska prava koja treba da budu univerzalno zaštićena. Kao priznanje za ovu prekretnicu, i gledajući u budućnost koja ispunjava obećanje da će osigurati da sve osobe, uključujući sve starije osobe, u potpunosti uživaju svoja ljudska prava i osnovne slobode, 33. obeležavanje Međunarodnog dana starijih osoba Ujedinjenih nacija će biti usredsređeno na temu „Ispunjavanje obećanja Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima za starije osobe: kroz generacije“. Događaj će staviti u središte pažnje specifičnosti starijih osoba širom sveta, za uživanje njihovih prava i rešavanje kršenja, i kako jačanje solidarnosti kroz jednakost i reciprocitet među generacijama nudi održiva rešenja za ispunjenje obećanja održivog Razvojni ciljevi.

Prema rezultatima Četvrtog pregleda i procene Madridskog međunarodnog plana akcije o starenju (MMPAS), diskriminacija zasnovana na starosti u institucijama, stavovima i praksi i dalje je rasprostranjena, naglašavajući nedostatke u primeni međunarodnih i nacionalnih okvira za starije osobe. Sistemske i strukturne prepreke često postoje za starije osobe u kontekstu rada, životnog standarda, mogućnosti učenja i pristupa uslugama i resursima zbog starosnih stavova, diskriminatornih zakona i politika, nedovoljno finansiranja i nedostatka pristupačnosti i pristupačnosti, između ostalog.

Ovo može dovesti do povećane ranjivosti starijih osoba na zanemarivanje, zlostavljanje i ozbiljne zdravstvene probleme. Postoje i postojale su brojne intervencije osmišljene da spreče i ublaže ove pretnje starijim osobama koje, iako su bile od pomoći, nisu nužno bile zasnovane na koherentnom i holističkom pristupu ljudskim pravima starijih osoba koji je šire održiv. Prema rezultatima Četvrtog pregleda i procene MMPAS, u nedostatku normi i standarda ljudskih prava, posebno kada je u pitanju položaj starijih osoba na međunarodnom nivou, sposobnost da se raspakuju složenosti i promena prirode diskriminacije i ukrštanja oblika diskriminacije nejednakost tokom života je ograničena.

Rad međunarodne zajednice oko međugeneracijske solidarnosti je, iznova i iznova, kroz različite forume pokazao da međugeneracijska rešenja, koja su vođena principima ljudskih prava, učešća, odgovornosti, nediskriminacije i jednakosti, osnaživanja i zakonitosti, mogu doprineti ponovnom rasplamsavanju nasleđe, relevantnost i aktivizam Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima osnaživanjem i mladih i starijih osoba da pomere iglu političke volje ka ispunjavanju obećanja Deklaracije za sve ljude kroz generacije.

Tekst preuzet i adaptiran sa sajta: https://www.un.org/en/observances/older-persons-day