Svetski dan stanovništva obeležava se 11. jula i to je dan ustanoviljen od strane Ujedinjenih nacija, 1987. godine, kada je zabeleženo da na planeti Zemlji živi pet milijardi ljudi.

Svet je 2011. godine dostigao populaciju od 7 milijardi, a ove godine broj stanovnika dostići će 8 milijardi. Neki ljudi će ovo posmatrati kroz napredak u zdravlju koji je produžio životni vek, smanjio smrtnost majki i dece i doveo do razvoja vakcina u rekordnom vremenu, dok će drugi na ovaj fenomen gledati kroz tehnološke inovacije koje su nam olakšale živote i povezale nas više nego ikad ili će očekivati napredak u rodnoj ravnopravnosti.

Ali napredak nije univerzalan. Isti problemi i izazovi postavljeni pre 11 godina ostaju ili su se pogoršali: klimatske promene, nasilje, diskriminacija. Svet je u maju ove godine dostigao posebno sumornu prekretnicu: više od 100 miliona prisilno raseljenih širom sveta. Ovoliki broj stanovnika odražava se na prenaseljenost određenih teritorija, mere planiranja porodice, rodnu ravnopravnost, životnu sredinu i različita ljudska prava.

U idealnom svetu, 8 milijardi ljudi znači 8 milijardi mogućnosti za zdravija društva osnažena pravima i mogućnostima izbora. Ali prilike nikada nisu bile ujednačene. Na osnovu pola, etničke pripadnosti, klase, vere, seksualne orijentacije, invaliditeta i porekla, između ostalih faktora, još uvek je previše ljudi širom sveta izloženo diskriminaciji, uznemiravanju i nasilju. Ne činimo sebi nikakvu uslugu kada se ne osvrćemo na one koji su na neki način zanemareni.

Neka nijedan senzacionalistički naslov ne odvrati pažnju od posla kojeg još treba uraditi: ulaganje u ljudski i fizički kapital za inkluzivna, produktivna društva, koja podržavaju ljudska i reproduktivna prava. Samo tada se možemo uhvatiti u koštac sa ogromnim izazovima sa kojima se suočava naša planeta i stvoriti svet u kojem su zdravlje, dostojanstvo i obrazovanje - naša ostvarena prava i stvarnost, a ne privilegije i prazna obećanja. U svetu od 8 milijardi, uvek mora postojati prostor za mogućnosti.

Svetski trendovi stanovništva

Trebale su stotine hiljada godina da svetska populacija naraste na milijardu – a onda je za samo još 200 godina narasla sedam puta. U 2011. godini globalna populacija je dostigla granicu od 7 milijardi, u 2021. g. iznosila je skoro 7,9 milijardi, a očekuje se da će porasti na oko 8,5 milijardi u 2030. g, 9,7 milijardi u 2050. g i 10,9 milijardi u 2100. g.

Ovaj dramatičan rast je u velikoj meri vođen povećanjem broja ljudi koji su preživeli reproduktivnu dob, a praćen je velikim promenama u stopama fertiliteta, sve većom urbanizacijom i ubrzanom migracijom. Ovi trendovi će imati dalekosežne implikacije za generacije koje dolaze.

U nedavnoj prošlosti došlo je do ogromnih promena u stopama fertiliteta i očekivanom trajanju života. Početkom 1970-ih, žene su imale u proseku po 4,5 dece; do 2015. godine stopa ukupnog fertiliteta u svetu je pala na ispod 2,5 dece po ženi. U međuvremenu, prosečni globalni životni vek je porastao, sa 64,6 godina ranih 1990-ih, na 72,6 godina u 2019. g.

Pored toga, u svetu se primećuje visok nivo urbanizacije i ubrzane migracije a 2007. godina je bila prva godina u kojoj je više ljudi živelo u urbanim nego u ruralnim područjima, dok će do 2050. godine oko 66% svetske populacije živeti u gradovima.

Ovi globalni trendovi imaju dalekosežne posledice. One utiču na ekonomski razvoj, zapošljavanje, raspodelu prihoda, siromaštvo i socijalnu zaštitu. Takođe, utiču na napore da se osigura univerzalna dostupnost zdravstvenoj zaštiti, obrazovanju, stanovanju, kanalizaciji, vodi, hrani i energiji. Da bi održivije odgovorili na potrebe pojedinaca, kreatori politika moraju razumeti koliko ljudi živi na planeti, gde oni žive, koliko su stari i koliko će ljudi doći nakon njih.

Da li ste znali?

• Od sredine 20. veka, svet je doživeo neviđeni porast stanovništva. Svetska populacija se više nego utrostručila između 1950 i 2020. godine.
• Stopa rasta svetske populacije dostigla je vrhunac između 1965 i 1970. godine, kada se broj ljudi povećavao u proseku za 2,1% godišnje.
• Tokom perioda od 2000. do 2020. godine, iako je globalna populacija rasla po prosečnoj godišnjoj stopi od 1,2%, 48 zemalja ili oblasti raslo je najmanje dvostruko brže: to su 33 zemlje ili oblasti u Africi i 12 u Aziji.
• Životni vek odraslih u razvijenom svetu se produžio od sredine 20. veka – broj ljudi koji navršavaju 100 godina nikada nije bio veći nego što je danas.
• Širom sveta, broj umrlih u odnosu na veličinu populacije opada od 1950-ih. Tokom narednih nekoliko decenija, projekcije Ujedinjenih nacija pretpostavljaju kontinuirano postepeno smanjenje stope smrtnosti specifične za uzrast.

Srbija u brojkama

• Prema Popisu stanovništva iz 2022. godine u Srbiji je živelo oko 6,7 miliona ljudi (6.647.003), a od tog broja 1.743.230 na teritoriji AP Vojvodine.
• Gustina naseljenosti je oko 100 stanovnika po kvadratnom kilometru.
• Oko 62% populacije živi u urbanim područjima.
• Prosečna starost stanovnika je 43,8 godina, što Srbiju čini jednom od najstarijih nacija na svetu.
• Broj stanovnika Srbije opao je u poslednjih 25 godina.

AP Vojvodina i Novi Sad u brojkama

• Prema Popisu stanovništva iz 2022. godine u AP Vojvodini živelo je oko 1,7 miliona ljudi (1.740.230), a od tog broja 34,9% u Južnobačkoj oblasti (607.178), 16,2% u Sremskoj oblasti (282.547), 14,9% u Južnobanatskoj oblasti (260.244), 9,2% u Severnobačkoj oblasti (160.163), 9,1% u Srednjebanatskoj oblasti (157.711), 8,9% u Zapadnobačkoj oblasti (154.491) i 6,8% u Severnobanatskoj oblasti (117.896).
• U Južnobačkoj oblasti, koja ima 12 opština, čak 60,8% stanovnika živi na teritoriji Grada Novog Sada.
• Novi Sad je jedini grad u Srbiji u kojem je broj stanovnika između dva popisa porastao (2011-2022. g) i to ne samo zahvaljujući veštačkom kretanju stanovništva (imigracijama), jer je u periodu 2010-2020. godina svake godine beležen pozitivan prirodni priraštaj, izuzev 2020. godine. Ovaj pozitivan bilans između broja rođenih i broja umrlih bio je nizak, ali je Grad Novi Sad jedini grad (ne opština) koji je zabeležio ovaj trend u periodu između dva popisa stanovništva. Grad Novi Sad već duže od 20 godina ima Progam pronatalitetne populacione politike.

Izvor teksta:

1. https://www.un.org/en/observances/world-population-day
2. Zdravstvena stanja stanovništva Grada Novog Sada, 2010-2021. godina u izdanju Instituta za javno zdravlje Vojvodine. http://izjzv.org.rs/?lng=lat&cir=0&link=4-21
3. Podaci Republičkog zavoda za statistiku